Burza wokół sztucznej inteligencji w publicznym radiu. Naczelny odpiera zarzuty ws. zwolnień

Od wtorku 22 października Off Radio Kraków, jeden z dwóch kanałów tematycznych działających przy głównej antenie Polskiego Radia Radia Kraków, nadaje audycje prowadzone przez trzech prezenterów wykreowanych przez AI. Jak informuje Radio Kraków to medialny eksperyment, który ma być głosem rozgłośni w dyskusji o szansach i zagrożeniach związanych z coraz większym zastosowaniem różnych narzędzi AI także w mediach, o czym pisaliśmy tu.

Trzy awatary prezenterów, które od wtorku można usłyszeć na antenie Off Radia Kraków, mają swoje imiona i nazwiska oraz konkretne zainteresowania. Jak czytamy w komunikacie prasowym krakowskiej rozgłośni, 20-letnia Emilia „Emi” Nowak to  studentka dziennikarstwa, ekspertka od popkultury, 22-letni Jakub „Kuba” Zieliński to studiujący na AGH Inżynierię Akustyczną, specjalista od technologii i muzyki, zaś 23-letni Alex to zaangażowany społecznie student psychologii z pasją poruszający tematy związane z tożsamością, kulturą queer i wpływem mediów na społeczeństwo.

Petycja przeciwko AI na antenie Off Radia Kraków 

Start nowej formuły Off Radia Kraków, w której zamiast żywych prezenterów odbiorcy usłyszą prezenterów AI, wywołał ogromne poruszenie wśród byłych współpracowników rozgłośni. Dziennikarz i krytyk filmowy Mateusz Demski, który do niedawna prowadził w Off Radiu Kraków audycję, pisze w swoich mediach społecznościowych o kilkunastu dziennikarzach stacji, którzy stracili pracę przez AI i zachęca do podpisania petycji ze sprzeciwem wobec tych zmian.

https://www.wirtualnemedia.pl/praca/>>> Praca.Wirtualnemedia.pl - tysiące ogłoszeń z mediów i marketingu

„Sprawa OFF Radia Kraków to ważne memento dla całej branży. To groźny precedens uderzający w nas wszystkich – w ludzi mediów, w ludzi kultury, we wszystkie słuchaczki i wszystkich słuchaczy. Ten irracjonalny pomysł narodził się (i został wcielony w życie) w mediach publicznych – miejscu, które, w sposób szczególny, powinno wyznaczać standardy oraz stać na straży wiarygodności, rzetelności i autentyczności” - pisze autor petycji zaadresowanej nie tylko do branży, ale też m.in. do Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i Rady Etyki Mediów. 

- Decyzję o zautomatyzowaniu naszej profesji podjął Marcin Pulit, powołany na likwidatora Radia Kraków, który mianował się redaktorem naczelnym (naczelnikiem?) OFF Radia Kraków. Zmiany w redakcji nazywa „eksperymentem badawczo-medialnym”. Pisze, że „kreowany przez AI program ma być adresowany do osób z tzw. pokolenia Z, odpowiadać na ich potrzeby i zainteresowania, poruszać kluczowe dla nich tematy, analizować jak AI może wpływać na to, co myślą, jak konsumują informacje” (OK boomer). W żadnym miejscu nie wspomniał (uważajcie na typa), że kilkanaście osób chwilę wcześniej straciło pracę - napisał Demski.

Petycję Mateusza Demskiego, dostępną online, do wtorku w południe podpisało ponad 7 tys. osób w tym dziennikarze radiowi, krytycy filmowi tacy jak:  Łukasz Muszyński, Jan Niebudek, Igor Kirkosz, Natalia Pomykała czy Anna Tatarska. 

Szef Radia Kraków: zatrudnienie w Off Radio bez zmian 

O zwolnionych na rzecz awatarów AI pracowników Off Radia Kraków zapytaliśmy redaktora naczelnego krakowskiej rozgłośni Marcina Pulitę, odpowiadającego za eksperyment ze sztuczną inteligencją. Jak podkreśla nasz rozmówca, osoby, które w ostatnim czasie rozstały się z anteną, nie były pracownikami Off Radia Kraków, a o zakończeniu współpracy nie przesądziło AI, a m.in. wyniki anteny uruchomionej w 2015 roku. 

- To nie jest tak, że są zwolnieni ludzie, pracownicy, którzy tutaj pracowali, a współpracownicy, którzy mieli jedną audycję w tygodniu – zaznacza szef krakowskiego radia, dodając, że zatrudnienie w Off Radio Kraków utrzymuje się na tym samym poziomie i dotyczy trzech etatowych pracowników odpowiedzialnych za układanie playlisty, przygotowywanie tekstów i grafiki.  

Jak podkreśla Pulit, za eksperymentem AI, który można obserwować na antenie rozgłośni, „stoją żywi ludzie”, którzy wcielają go w życie zaś celem, który przyświeca autorom eksperymentu z awatarami, bynajmniej nie jest chęć zastąpienia człowieka maszyną.  

- To nie jest tak, że jesteśmy zachwyceni narzędziami AI, wyeliminujemy żywego człowieka. Nie, to nie o to chodzi – przekonuje rozmówca portalu Wirtualnemedia.pl, broniąc założeń kontrowersyjnego eksperymentu, który ma potrwać trzy miesiące. - Eksperyment jest otwarty, czyli nie stawiamy tezy, czym się zakończy. Założyliśmy sobie, że potrwa do trzech miesięcy, potem dokonamy weryfikacji. Chcemy reagować płynnie na to, jak to będzie funkcjonowało, co się sprawdzi, co się nie sprawdzi – mówi Pulit, zdradzając, że widział wspomnianą petycję i zgadza się z wieloma tezami jej autora.

- Ja się oczywiście w wielu fragmentach tej petycji zgadzam, te narzędzia sztucznej inteligencji są potężnym również zagrożeniem nie tylko dla mediów, dla ich funkcjonowania, więc tak naprawdę ten eksperyment to jest nasz główny głos w dyskusji – przekonuje szef Off Radia Kraków, przypominając, że na głównej antenie regionalnej rozgłośni w tym tygodniu będzie mieć miejsce szeroka dyskusja o szansach i zagrożeniach związanych z coraz większą obecnością rozwiązań AI w codziennym życiu.  

Zmianę dotychczasowej formuły Off Radia Kraków, jak przekonuje szef anteny, wymusiły także inne względy, niezwiązane z eksperymentem. - Mamy drugi kanał tematyczny, Radio Kraków Kultura i te programy się dublowały. Chodziło o to, żeby je jednak zróżnicować, żeby przemodelować muzycznie, żeby Off Radio Kraków było adresowane do młodszego odbiorcy - tłumaczy nasz rozmówca.

Kolejną kwestią, która przesądziła o zmianie formuły, były też wyniki anteny po dziewięciu latach działalności. Jak podsumował Pulit, Off Radio Kraków “nie odniosło sukcesu”, a to wymusiło zmiany. 

Oświadczenie szefa Radia Kraków

Na te argumenty Marcin Pulit powołuje się także w wydanym we wtorek po południu oświadczeniu, w którym podkreśla, "że żaden pracownik OFF Radia Kraków nie został zwolniony", a Radio z końcem sierpnia zakończyło współpracę z autorami zewnętrznymi. Przyczyną tej decyzji nie było jednak wprowadzenie AI. 

"Po 9 latach istnienia, na początku tego roku, została dokonana analiza słuchalności i zawartości merytorycznej programu. Większość programu anteny OFF Radia Kraków pokrywała się z drugim kanałem tematycznym Radiem Kraków Kultura oraz główną anteną Radia Kraków, a zasięgi słuchalności OFF Radia Kraków były bliskie zeru. To było podstawą do decyzji o dokonaniu zmiany.

Nowe OFF Radio Kraków ma być kierowane do młodszego słuchacza w wieku 18-26 lat, pod tym kątem konstruowana jest już playlista. Pomysł, by w okresie przejściowym przeprowadzić eksperyment radiowy z użyciem narzędzi sztucznej inteligencji, zrodził się przy okazji. To element naszego udziału w debacie na temat szans i zagrożeń, jakie niesie ze sobą rozwój AI. Założyliśmy, że po trzech miesiącach zostanie przeprowadzona ewaluacja eksperymentu. Eksperyment nie będzie prowadzony na antenach Radia Kraków i Radia Kraków Kultura" - dodano w oświadczeniu. 

Wieczorem głos w spawie zabrał wicepremier i minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski. - Przeczytałem historię Mateusza Demskiego związaną z zastępowaniem dziennikarzy przez sztuczną inteligencję w OFF Radio Kraków i choć jestem fanem rozwoju AI to uważam, że pewne granice są coraz bardziej przekraczane. Sztuczna inteligencja nie może powodować różnic społecznych czy wykluczenia. Symbiozę AI i człowieka trzeba dobrze uregulować. Przyjęcie AI Act ma w tym pomóc, a powołanie Komisji Rozwoju i Bezpieczeństwa AI ma takim i podobnym sytuacjom przeciwdziałać. I najważniejsza sprawa! Powszechne wykorzystanie AI musi być robione dla ludzi, nie przeciwko nim! - napisał Gawkowski w serwisie X.

OFF Radio Kraków jest emitowane w internecie oraz w ramach systemu DAB+. Rozgłośnia ruszyła w 2015 roku i zajmuje się kulturą i muzyką niezależną.